Кыргыздын улуттук тамак аштары
Кыргызстан жети канаты бар сындуу- жети облуска болунот. Кичинекей мамлекет болгону менен олкобуздо да облустук айырмачылыктар бар. Ар бир облустун озуно жараша озгочолуктору, бири- бирине такыр окшобогон айырмачылыктары байкалат. Алардын ичинде тамак аш жагынан да ар облустун ар туркун даамдары бар. Калк арасында тамаша чыны аралаш Оштун улуттук тамагы- аш (куручтон жасалган палоо), Таласта- гулчотай, Ысык-Колдо- ашлямфу, Нарында- беш бармак деген сыяктуу кептер бар. Бирок ошентсе да жалпы эле калкка тиешелуу улуттук тамак аштары бар. Алар тууралуу алдыда соз кылабыз:
Кыргыздар тээ илгертеден эле эттен жасалган тамак ашты дасторкондон узбой, конок келсе жылкы, уй, кой союп, этини бутун казанга асып сыйлашкан. Негизинен эле эттен жасалган тамактарды жана эттин турлору менен дасторконду кооздошкон. Алардын сап башында кыргыздын кул азыгы турат. Бул азыкты кара кесек этти бышырып, кургатып, талкан аралаштырып,
жыгач сокуга жанчып туз кошуп даярдашкан. Муну жоокерлер, жолоочулар же
жол жүргөндөр кайнап турган сууга салып иче беришкен.
Койду союу алдында бата кылып, аны мууздагандан кийин (сойгондон кийин) анын кекиртегинин учун (мууздоону) отко кактап бышырып ооз тийишет. Андан кийин тууралган куйрук менен боорду жумшак кылып бышырып шорпого аралаштырып сунушат.
Куурдак
Кой жаңы союлгандан кийин алды менен кара эттен жасалган куурдак беришет. Бул куурдакка картошка жана пияз кошууга болот. Мурда жалан гана суп кара эттен жасалган болсо, азыркы учурда кабыргалардан жасалган куурдактар той маарекелерде тартылып келет. Куурдакты бир гана кыргыз эли гана эмес кошуна казак, озбек дээрлик Орто Азия элинин баары жасашат. Ар олконун бул даамга кошулуучу озунчо озгочолуктору бар.
Олобо
Олобо — өпкөнүн ичине татымына жараша туздалган майлуу сүт куюп бышырылган чүйгүн тамак. Аны куюлган өпкө деп да аташат. Малдын өпкөсүн бычак тийгизбей
таза сактап союп алуу керек. Өпкөнү жүрөгү менен чыгаргандан кийин
муздак сууга сала турат. Андан кийин өпкөгө батышынча жылуу суу куюп,
өпкө агарганча чайкайт. Суу менен тазалаган соң, өпкөнүн ичине сары май
салып, тузу өткүл татыган жылуу сүттү куя баштайт. Сүттү ар бир өпкөгө
батышынча куюу зарыл. Өпкө сүткө толгондо бир да жеринде темгили калбай,
агарып калат. Сүт төгүлүп кетпес үчүн өпкөнүн оозуна эттен салып,
эки-үч жеринен жип менен катуу байлап коет. Даяр болгон өпкөнү казанга
салып, 45-60 мүнөт жай кайнатат.
Быжы
Бешбармак
Улуттук сый тамактын эң чүйгүнү болгон
бешбармак нарындан бөлүнүп чыгып, өз алдынча тамак катары калыптанган. Ошон
үчүн аны ушул кезге дейре айрым карыялар “кесме нарын” деп коюшат.
Бешбармакты даярдоо учун: Этти бышырып, жылуу боюнча майда туурайт. Эттин
шорпосуна даяр болгон кесмени салып бышырып, тууралган эттин үстүнө салат да,
даяр чыкты куюп аралаштырат. Үстүнө казы-карта туурап,
дасторконго коет.
Аталган тамак-аштар азыркы кундо той-аштарда жана ар кандай мааракелерде гана жасалбаса, кунумдук тамак катары коп жасап жебей калдык. алардын ордуну палоо, манты, лагман ж.б жасоого оной болгон тамактар менен алмаштырдык.
Мындан сырткары кыргыздын улуттук тьамак аштарына
Комментариев нет:
Отправить комментарий