Кытай жана Кыргызстан

                   Кытай жана Кыргызстан.

Сонку жылдарда олкобуздон жумуш издеп чет жакка чыккандардын саны осуудо. Москва, Германия, Корея, Кытай ж.б дээрлик дуйнонун бардык бурчунан оз мекендештерибизди жолуктурууга болот.  Москвада 300минге жакын, Кореяда 8000, Ал жми Кытай Эл республикасында болсо 170 мин кыргыз жараны жашайт. Миграциянын башкы себеби олкодогу жумушсуздук болуп саналат. Арабызда оз олкобуздо иштесек да болот дегенди бекем кармагандар да бар. Бирок, жашоо, турмуш оз жолун улайт, баары сен каалагандай боло бербейт дегендей.

Мейли турист катары баралы, бирок жумуш издеп Кытайга барбай эле койгонубуз жакшыдай. Анткени дээрлик 1.5 млрд калкы бар бул олкодо арзан маянага иштоого макул адамдар аябай коп. Онуккон олколордун катарында болсо да 100 млнго жакын киши абдан кедей жашайт. А биздин олко онугуп келе жаткан олко болгону менен калкыбыз ото бай. Кедей жашаган мекендештерибиз аз. Кытайда 30 млндой киши жер астындагы уйлордо жашашат. Аны себеби жогоруда айткандай эле калк кедей, мамлекет салган коп кабаттуу уйлор ташталып кеткен. Ал уйлор шаардан бир топ узак жана баасы да ото кымбат.

Жашоочусу жок, бош калган уйлор

  Кытайдан чыгып кеткен калктын 70% ы кайра кайтып келбейт. Жаштардын кобу мигрант болуп, картан кишилер коп калгандыктан Кытай мамлекети баштагы "Бир уй-було бирден гана балалуу боло алат"- деген мыйзамын жокко чыгарган. Азыркы учурда шаар жериндегилерге
2, шаар четиндегилерге 3тон балалуу болууга уруксат берилген. Бул олкодо тамекини эн коп чегишет. Орто эсеп менен жылына млндон ашык киши тамекинин айынан каза болот. Ошондой эле 1 жылда 900 минге жакын наристе майып болуп торолот.
 А бизде болсо, миграцияга каршы эмес, бирок оз мекенине келууну энсегендер коп. Балалуу болгонго эч кандай чектоолор жок.


 Завод фабрикалар абдан коп болгондуктан, экология бузулуп, абасы да ото булганган. Ошондуктан олкодогу калктын копчулугу атайын маска менен журушот.

                     

Аба ырайы боюнча айтсак, биздин олко кичине болгонуна карабастан абасы булганган шаардын катарына кирди (Бишкек). Албетте, бул такай болуп турган корунуш эмес.
 Абанын булгануусунун себеби, уйлордон чыккан тутундор, жана машиналардын коптугу. Шаар четтери чындыгында эле боз туман алдында калган эле.

Кыргызстан тоолуу олко. Ошондуктан абанын, суунун тазалыгы
башка олколорго салыштырмалуу жогорку денгээлде. Мисалы кытай эли таза эмес сууну колдонушат. Бул олкодо суунун 10%ы гана тазаланат. Калганын калк кир боюнча колдонушат. Эгерде ал олкого барып калсаныз корунгон жерден суу ичуудон алыс болгонунуз жакшы.

Кытай калкы 206 тилде суйлойт. Бирок жергиликтуу калк арасынан кытай тилинен башка тилде суйлогондор ото аз кездешет. Андан сырткары бул олкодо олум жазасы азыр да колдонулат. Калкынын саны коп болгондуктан болбогон эле кылмыш учун  олум жазасы алып калуу толук ыктымал.Олум жазасына тартылгандардын саны жылына 1000 кишиге чейин жетет. 

Ал эми биздин олкодо олум жазасы жок. Аткарылган кылмышка жараша жазалар колдонулат. Кээ бир кылмыштар учун олум жазасы эмес, омур бою эркинен ажыратууга буйрук берилет.

 Кызыктуу фактылар

•  Кытайда ашкана кызматкерлерине кошумча акча (чаевые) бергенге болбойт. Эгер ал кызматкер акчаны алган болсо, айлык маянасын бербестен жумуштан чыгарып салышы мумкун. Ошол учун бул мыйзамды билген ишчилер ал акчадан баш тартышат. А бизде болсо бул эч кандай ынгайсыздык жаратпайт жана жазасы дагы жок. Мумкун болсо кобуроок берсе дейт😂😂😂😂😂😂😂😂😂
• Сооданы кобунчо кытай акча бирдиги менен жасайт. Доллар же еврону колдонууга тыюу салынган. Ошондой болсо да чон бизнесмендер доллар менен иштешет. Эгерде сиз озунуз тааныбаган кишиге юаньдан башка акча сунсаныз сизди коопсуздук кызматкерлерине тапшыруусу мумкун (Тааныш болбосо😉😉😉😉)
• Жол эрежесин сакташпайт. Алар жол чырагына кааласа токтойт,каалабаса токтобойт. Анын себеби олкодо жол эрежесин бузгандарга жаза колдонулбайт. Мунун айынан жылына жол кырсыгынан 250 миндей киши коз жумат. Кыргызстанда жол эрежесин бузгандарга айып пулдар салынып, жаза берилет. Мисалы азыркы учурда эн эле жонокой коопсуздук курун такпагандыгы учун 1000 сом айып пул салынат.
• Ачык, пляжда кийуучу кийимдерди кийгенге тыюу салынган. Башка олкодо каалагандай кийип журуунуз мумкун. Бирок бул олкодо ачык кийинип алып, канча жакшы мамиле жасасаныз да алар жылуу кабыл алышпайт.
• Кытайлар дээрлик бардык жандыктардын этин жешет. Алардын жылына бир жолу болуучу майрамы бар. Анда алар ар кандай иттерди бышырып жешет. Бул куну кытайда 30 миндей иттин эти желет. Жаныбарлардан сырткары адам этин жегендери бар. Жаш ымыркайдын этинен жасалган сорпону ичуу учун биздин сом менен эсептегенде 30, 40 мин сом сарпташат.

 

.